ფრინველთა სპეციალური დაცული ტერიტორიები საქართველოში

ხშირად, კონკრეტული სახეობის ფრინველის დაცვა არ არის მხოლოდ ერთი ქვეყნის მიერ გატარებულ ქმედებებზე დამოკიდებული და რამოდენიმე ქვეყნის კოორდინირებულ ძალისხმევას მოითხოვს. სწორედ ამის გამო 1979 წელს ევროპის გაერთიანებამ მიიღო დირექტივა 79/409/EEC, რომელიც ასევე ცნობილია ფრინველთა დირექტივის სახელით. ფრინველთა დირექტივის მიზანია ფრინველთა იმ სახეობების დაცვა, რომლებიც ბინადრობენ ევროპის გაერთიანების ტერიტორიაზე. დირექტივა განიხილავს ფრინველთა სახეობების შემცირების მრავალ სხვადასხვა მიზეზს და აყალიბებს ქმედებებს მათ შესარბილებლად. ფრინველთა კონსერვაციისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორია ფრინველთათვის მნიშვნელოვანი ჰაბიტატების დაცვა. სწორედ ამ მიზნით ფრინველთა დირექტივაში შევიდა ვალდებულება შეიქმნას სპეციალური დაცული ტერიტორიები ფრინველთათვის (Special Protection Areas SPA). შექმნის შემდგომ მოხდა სპეციალური დაცული ტერერიტორიების ინტეგრაცია ევროპის გაერთიანების სხვა დირექტივების და სქემების ქვეშ (ნატურა 2000 ქსელი, ემერალდის ქსელი).

 

საქართველოსა და ევროპის გაერთიანებას შორის, 2014 წლის 27 ივნისს გაფორმებული ასოცირების ხელშეკრულების თანახმად საქართველო ვალდებულია ბიომრავალფეროვნების კონსერვაციის მიმართულებით განახორციელოს შემდეგი ორი დირექტივა:

  • დირექტივა 92/43/EEC მიღებული 21 მაისს 1992 წლის, ბუნებრივი ჰაბიტატების და ველური ფლორისა და ფაუნის კონსერვაცია
  • დირექტივა 79/409/EEC მიღებული 2 აპრილს 1979 წლის, გარეულ ფრინველთა სახეობების კონსერვაცია

ასოცირების შეთანხმების თანახმად საქართველო ვალდებულებას იღებს შექმნას ემერალდის ქსელი (network of Emerald) და ფრინველთათვის სპეციალური დაცული ტერიტორიები (სდტ) (SPA), ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერიდან 5 წლის თავზე.

 

 

SPA Overlap IBAs Location Site Name Area (ha) Altitude (m) Central Cordinats
SPA 01 GEO24 Georgia, Kakheti Lagodekhi 23065.349 500 – 3200 41° 53.545’N / 46° 18.332’E
SPA 02 GEO25 Georgia, Kakheti Alazani Valley 33669.652 200 – 250 41° 37.865’N / 46° 10.101’E
SPA 03 GEO11 Georgia, Kakheti Chachuna 27794.209 250 – 500 41° 15.285’N / 45° 50.537’E
SPA 04 GEO11 Georgia, Kakheti Vashlovani 64175.848 100 – 600 41° 10.871’N / 46° 27.936’E
SPA 05 GEO11 Georgia, Kakheti David Garedji 22898.845 600 – 900 41° 31.180’N / 45° 19.845’E
SPA 06 GEO27 Georgia, Kvemo Kartli Jandari 3529.550 250 – 450 41° 25.892’N / 45° 11.297’E
SPA 07 GEO26 Georgia, Kvemo Kartli Lower Mtkvari valley 10942.628 300 – 400 41° 25.648’N / 45° 2.441’E
SPA 08 GEO22-GEO23 Georgia, Khevsureti; Tusheti Khevsureti – Tusheti 119466.862 1400 – 4000 42° 32.809’N / 45° 8.361’E
SPA 09 GEO21 Georgia, Khevi Khevi 95461.070 1300 – 5000 42° 36.283’N / 44° 31.643’E
SPA 10 GEO20 Georgia, Kartli Kvernaki 12978.589 500 – 1000 41° 58.049’N / 44° 20.159’E
SPA 11 GEO13 Georgia, Racha Racha 89933.751 1400 – 3800 42° 44.013’N / 43° 32.051’E
SPA 12 GEO08 Georgia, Samtskhe-Javakheti Meskheti 41221.215 1200 – 2000 41° 26.267’N / 43° 15.726’E
SPA 13 GEO15 Georgia, Imereti; Samtskhe-Javakheti Zekari 29566.725 1300 – 2500 41° 48.219’N / 42° 54.074’E
SPA 14 GEO16 Georgia, Adjara Shavsheti 24809.613 1000 – 3000 41° 30.720’N / 42° 26.652’E
SPA 15 GEO32 Georgia, Adjara Chorokhi Delta 2232.337 0 – 30 41° 35.844’N / 41° 33.922’E
SPA 16 GEO14 Georgia, Adjara Batumi 26599.611 20 – 1000 41° 36.908’N / 41° 42.585’E
SPA 17 GEO04 Georgia, Guria – Samegrelo Kolkheti 29969.902 0 -10 42° 7.436’N / 41° 46.750’E
SPA 18 Georgia, Samegrelo Rioni Delta 2938.840 0 42° 12.256’N/ 41° 36.330’E
SPA 19 Georgia, Samegrelo Churia 3582.129 0 42° 21.019’N / 41° 34.427’E
SPA 20 GEO09 Georgia, Samtskhe-Javakheti Khanchali 1804.618 2000 41° 15.124’N / 43° 32.961’E
SPA 21 GEO17 Georgia, Samtskhe-Javakheti Kartsakhi 3336.949 1800 – 2200 41° 12.857’N / 43° 14.828’E
SPA 22 GEO18 Georgia, Samtskhe-Javakheti Tabatskuri 11057.608 2000 -2300 41° 39.048’N / 43° 38.228’E
SPA 23 GEO30 Georgia samtskhe-Javakheti Bogdasheni 100.641 2000 41° 12.070’N / 43° 41.237’E
SPA 24 GEO31 Georgia, Samtskhe-Javakheti Madatapa 1673.617 2100 41° 10.573’N / 43° 47.160’E

 

პროექტის, “ფრინველთა სპეციალური დაცული ტერიტორიები საქართველოში” (#05.3506.2-030.00) მიზანი იყო:

  1. სპეციალური დაცული ტერიტორიების კანდიდატი ადგილების შერჩევა (პოტენციური ემერალდის ქსელის საიტებად წარსადგენად).
  2. საბაზისო კვლევის ჩატარება ინდივიდუალური სპეციალური დაცული ტერიტორიის კანდიდატი საიტისათვის
  3. ყოველი სპეციალური დაცული ტერიტორიის კანდიდატი საიტისათვის რუკების მომზადება
  4. სპეციალური დაცული ტერიტორიებისათვის მონიტორინგის სქემის შემუშავება

 

  1. სპეციალური დაცული ტერიტორიების სახელმძრვანელოს მომზადება სადაც შევა ზოგადი ინფორმაცია საიტის შესახებ, ტერიტორიაზე გავრცელებული ფრინველთა სახეობების ნუსხა ეროვნული და საერთაშორისო სტატუსით, მონიტორინგის გეგმა, რუკები.
  2. მონიტორინგის მონაცემთა ბაზის შექმნა
  3. დაინტერესებული მხარეების წვრთნა მონიტორინგის მეთოდებში
  4. 3 საპილოტე ტერიტორიაზე მონიტორინგის მეთოდების გამოცდა
  5. განახლებული საქართველოს ფრინველების ჩეკლისტის შემუშავება
  6. საქართველოში ფრინველთათვის სპეციალური დაცული ტერიტორიების ვებ გვერდის შექმნა

ფრინველთა სპეციალური დაცული ტერიტორიის შერჩევა ხორციელდება ორ ეტაპად:

ეტაპი 1.

  • ტერიტორიას, ნებისმიერი სეზონის დროს, რეგულარულად იყენებს იმ ფრინველის სახეობის, საქართველოს პოპულაციის 1% ან მეტი, რომელიც შესულია ფრინველთა დირექტივის #1 დანართში (C2 კრიტერიუმი).
  • ტერიტორიას, ნებისმიერი სეზონის დროს, რეგულარულად იყენებს იმ ფრინველის სახეობის, ბიოგეოგრაფიული პოპულაციის 1% ან მეტი, რომელიც შესული არ არის ფრინველთა დირექტივის #1 დანართში (C3 კრიტერიუმი).
  • ტერიტორია რომელიც წარმოადგენს სამიგრაციო დერეფანს, სადაც 5000 ან მეტი ყარყატი ან/და 5000 ან მეტი მტაცებელი ფრინველი ან/და 3000 ან მეტი წერო გადაიფრენს (C5 კრიტერიუმი).
  • ტერიტორიას ნებისმიერ სეზონზე იყენებს 20000 ან მეტი წყალმცურავი ან/და 20000 ზღვის ფრინველი ან ბუდობს 10000 წყვილი ან მეტი ზღვის ფრინველი (C4 კრიტერიუმი)

 

  • ტერიტორიას იყენებს საქართველოს პოპულაციის 1% ან მეტი იმ ფრინველთა სახეობის რომელიც შესულია საქართველოს წითელ ნუსხაში
  • ტერიტორია არის კონკრეტული სახეობისათვის, რომელიც შესულია ევროპის SPEC 1, 2 ან 3 კატეგორიაში შესული, მაღალი ეროვნული კონსერვაციული მნიშვნელობის. საიტისათვის დაცვა არის მნიშვნელოვანი (B2 კრიტერიუმი).

ეტაპი 2.

  • პოპულაციის ზომა
    ტერიტორიაზე ბინადრობენ სხვა საიტებთან შედარებით დიდი/მნიშვნელოვანი რაოდენობით კონკრეტული სახეობის ფრინველი
  • სახეობის არეალი
    ტერიტორია მოიცავს კონკრეტული სახეობის ფრინველის არეალის დიდ/მნიშვნელოვან ნაწილს
  • გამრავლების წარმატებულობა
    ტერიტორია სადაც კონკრეტული სახეობის ფრინველების გამრავლების წარმატებულობა არის უფრო მაღალი
  • არეალის დაკავებულობის ხანგრძლივობა
    ტერიტორიაზე სახეობის გავრცელება ცნობილია უფრო დიდი ხნის მანძილზე ვიდრე არეალის სხვა საიტებზე.
  • სახეობის მრავალფეროვნება
    ტერიტორიაზე არის რამოდენიმე სხვავდასხვა მნიშვნელოვანი სახეობის (დანართი 1, საქართველოს წითელი ნუსხა, IUCN წითელი ნუსხა) არეალის თანხვედრის ადგილი
  • ბუნებრივი ჰაბიტატები

ტერიტორიაზე წარმოდგენილია ბუნებრივი და ნახევრად ბუნებრივი ჰაბიტატები

  • უამინდობისგან თავშესაფარი
    ტერიტორიას იყენებს კონკრეტული სახეობის ფრინველთა პოპულაციის მნიშვნელოვანი ნაწილი უამინდობისაგან თავშესაფრად

 

 

Special Protected Areas (SPAs) for birds in Georgia

 

The association agreement between Georgia and the European Union, signed on 27 June 2014, includes obligations regarding the implementation of the following two EU directives relevant for the conservation of biological diversity:

  • Council Directive 92/43/EEC of 21 May 1992 on the conservation of natural habitats and of wild fauna and flora
  • Council Directive 79/409/EEC of 2 April 1979 on the conservation of wild birds

According to the association agreement Georgia is obliged to establish a network of Emerald and Special Protection Areas (SPA) and to initiate priority management measures within four years after signing of the association agreement.

The objective of the Ilia State University is to support the Biodiversity Protection Service of the Ministry of Environment and Natural Resources Protection of Georgia in the selection of candidates to be nominated as Special Protected Areas for Birds (SPAs). In particular, Ilia State University implemented following project activities:

  1. Identified candidate Special Protected Areas for Birds (as future Emerald sites)
  2. Performed baseline study for each individual candidate SPA (biodiversity-georgia.net/SPA)
  3. Prepared of maps of each SPA (biodiversity-georgia.net/SPAmaps)
  4. Developed a monitoring scheme of the SPAs

 

  1. Produced SPA monitoring manual
  2. Prepared database for monitoring data
  3. Trained stakeholders in monitoring methods
  4. Performed monitoring of 3 selected pilot SPAs
  5. Updated checklist of Bird species of Georgia (biodiversity-georgia.net/aves )
  6. Produced web page for the SPAs for birds

The selection process is divided in two stages. In Stage 1 all potential sites are selected by applying the respective Stage 1 criteria. These areas are then considered further using one or more of the judgements in Stage 2 to select the most suitable areas in number and size for SPA classification. In this way Stage 2 is meant to support a consolidation process where the suite of sites selected in Stage 1 is refined, delineations are adapted and the best combination of sites can be chosen.

The criteria presented below shall be subject to comments and discussions with relevant stakeholders, after which an agreed set of criteria will be elaborated.

Selection Criteria

Stage 1

  1. An area that is used regularly by 1% or more of the Georgian population of a species listed in Annex I of the Birds Directive (2009/147/EC) in any season (IBA criteria C2).
  2. An area is used regularly by 1% or more of the biogeographical population of a regularly occurring migratory or non-migratory species (other than those listed in Annex I) in any season (IBA criteria C3).
  3. An area that comprises a mirgratory “bottleneck” where over 5.000 storks, or over 3.000 raptors or 3000 cranes regularly pass on spring or autumn migration (IBA criteria C5).
  4. An area is used regularly by over 20.000 waterfowl (waterfowl as defined by the Ramsar Convention) or 20.000 seabirds or 10.000 pairs of seabirds in any season (IBA criteria C4).
  5. An area is used by 1% or more of the Georgian population of a species listed on the Georgian Red List with category threatened, endangered or critically endangered.
  6. An area that is one of the ‘n’ most important in the country for a species with an unfavourable conservation status in Europe (SPEC 1, 2 or 3)[1] and for which the site-protection approach is thought to be appropriate (similar to IBA criteria B2).
  7. An area, where the application of Stage 1 criteria 1-6 for a species does not identify an adequate suite of most suitable sites for the conservation of that species, but which meets the requirements of one or more of the Stage 2 criteria in any season.

Stage 2

  1. Population size and density
    Areas holding or supporting more birds than others and/or holding or supporting birds at higher concentrations are favoured for selection.
  2. Species range
    Areas selected for a given species provide as wide a geographic coverage across the species’ range as possible.
  3. Breeding success
    Areas of higher breeding success than others are favoured for selection.
  4. History of occupancy
    Areas known to have a longer history of occupation or use by the relevant species are favoured for selection
  5. Multi-species areas
    Areas holding or supporting the larger number of qualifying species (Annex I, Red List of Georgia, waterbirds, migrating birds) are favoured for selection
  6. Naturalness
    Areas comprising natural or semi-natural habitats are favoured for selection over those which do not.
  7. Severe weather refuges
    Areas used at least once a decade by significant proportions of the biogeographical population of a species in periods of severe weather in any season, and which are vital to the survival of a viable population, are favoured for selection.

[1] The SPEC categories (Species of European Conservation Concern) determine the state of conservation of the species of birds present in the whole Europe, in relation to their European populations and to their distribution, both on the European and the world level (BirdLife International (2004a,b).
SPEC 1 – Species of global conservation concern, i.e. classified as globally threatened, Near Threatened or Data Deficient (mostly congruent with Annex I with few exceptions)
SPEC 2 – Concentrated in Europe and with an Unfavourable Conservation Status

SPEC 3 – Not concentrated in Europe but with an Unfavourable Conservation Status

 

SPA = Special Protected Areas in Georgia
IBAs = Important Bird and Biodiversity Areas

Species seasonal life history at a given site:
YR-R = Year-round resident; breeder, present throughout the year.
YR-V = Year-round visitor; non-breeder, present throughout the year.
BB = Breeding bird; breeder, absent during non-breeding period.
SV = Summer visitor; non-breeder, present in spring and summer.
WV = Winter visitor; non-breeder, present in late fall, winter and early spring
M = Migrant; bird of passage; present primarily in fall and spring.

The IUCN Red List of Threatened species
CR = Critically Endangered
EN = Endangered
VU = Vulnerable
NT = Near Threatened
LC = Least Concern

RLG = Red List of Georgia

Annex 1 = The birds Directive (2009/147/EC)

Selection Criteria:
1. An area that is used regularly by 1% or more of the Georgian population of aspecies listed in Anex I of the Birds Directive (2009/147/EC) in any seasone (IBA criteria C2).
2. An area is used regularly by 1% or more of the biogeographical population of a regularly occurring migratory or non-migratory species (other than those listed in Annex I) in any season (IBA criteria C3).
3. An area that comprises a migratory “bottleneck” where over 5000 storks, or over 3000 raptors or 3000 cranes regularly pass on autumn migration (IBA criteria C5).
4. An area is used regularly by over 20000 waterfowl (waterfowl as defined by the Ramsar Convention) or 20000 seabirds or 10000 pairs of seabirds in any season (IBA criteria C4).
5. An area is used by 1% or more of the Georgian population of a speceas listed on the Georgia Red List with category threatened, endangered or Critically endangered (RLG)
6. An area that is one of the ‘n’ most important in the country for a species with an unfavourable conservation status in Europe (SPEC 1. 2 or 3) and for which the site-protection approach is thought to be appropriate (IBA criteria B2).

 

[1] The SPEC categories (Species of European Conservation Concern) determine the state of conservation of the species of birds present in the whole Europe, in relation to their European populations and to their distribution, both on the European and the world level (BirdLife International (2004a,b).
SPEC 1 – Species of global conservation concern, i.e. classified as globally threatened, Near Threatened or Data Deficient (mostly congruent with Annex I with few exceptions)
SPEC 2 – Concentrated in Europe and with an Unfavourable Conservation Status

SPEC 3 – Not concentrated in Europe but with an Unfavourable Conservation Status