კატეგორია / Category: B2, C2, RLG
ფართობი / Area: 119466,862 ha
დაცვის სტატუსი / Protection status: ტერიტორიის 88.58%-ს თუშეთისა და ხევსურეთის დაცული ტერიტორიები ფარავს. IBA (GEO22) ტერიტორიის 68.09%-ს ფარავს. IBA-ს (GEO22) SPA 8 თითქმის სრულად იკავებს. SPA 8-ს ტერიტორიის 31.83%-ს IBA (GEO23) ფარავს, ხოლო IBA-ს (GEO23) 34.28% SPA 8 იკავებს / 88.58 % of territory is covered by Tusheti and Khevsureti Protected Areas. 68.09 % of territory is covered by IBA (GEO22). 99.99% of IBA (GEO22) is represented by SPA 8. 31.83% of territory is covered by IBA (GEO23). 34.28% of IBA (GEO23) is represented by SPA 8.
ცენტრალური კოორდინატები / Central Coordinate:
Latitude: 42.546817° / Longitude: 45.139350°
დასაცავი სახეობა / Species of concern: კავკასიური როჭო (Lyrurus mlokosiewiczi) ბატკანძერი (Gypaetus barbatus), წითელმუცელა ბოლოცეცხლა (Phoenicurus erythrogastrus), დიდი კოჭობა (Carpodacus rubicilla). აღნიშნულ ტერიტორიაზე კავკასიური როჭოს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პოპულაციაა საქართველოში (Gavashelishvili et al. 2010), ამ ტერიტორიაზე 1-3 წყვილი ბატკანძერი ბუდობს, წითელმუცელა ბოლოცეცხლა და დიდი კოჭობას მობუდარი წყვილების რაოდენობა უცნობია. ყველა სახეობა საქართველოს წითელ ნუსხაშია შესული, როგორც მოწყვლადი (VU). IUCN-ის წითელ ნუსხაში, მხოლოდ კავკასიური როჭოა შეფასებული, როგორც საფრთხესთან ახლოს მყოფი (NT). / Caucasian Grouse (Lyrurus mlokosiewiczi) and Bearded Vulture (Gypaetus barbatus), Guldenstadt’s Redstart (Phoenicurus erythrogastrus), Great Rosefinch (Carpodacus rubicilla). There is one of the largest populations of Caucasian Grouse (Gavashelishvili et al. 2010), Unknown number of Guldenstadt’s Redstart and Great Rosefinch and 1-3 pairs of Bearded vulture breed on the territory of SPA. All of them are included on the red list of Georgia as Vulnerable (VU). Caucasian Grouse is also classified on the IUCN red list as Near Threatened (NT).
ტერიტორიის აღწერა / Description of the site: ხევსურეთი-თუშეთი საქართველოს ჩრდილოეთ ნაწილში, ზღვის დონიდან 1400-4000 მეტრზე მდებარეობს. აქ უმეტესად შერეულ ტყეებს ვხვდებით სადაც ძირითად სახეობებს ფიჭვი (Pinus Sosnowskyi), არყი (Betula litwinowii, Betula pendula, Betula radeana), წიფელი (Fagus orientalis), რცხილა (Carpinus caucasica), ქართული მუხა (Quercus iberica), ცაცხვი (Tilia begoniifolia), ვერხვი (Populus tremula), ცირცელი (Sorbus caucasigena), მოცხარი (Ribes biebersteinii), ასკილი (Rosa canina) და მოცვი (Vaccinium myrtillus) წარმოადგენს. ზღვის დონიდან 2000-დან 3000 მეტრამდე დეკაა (Rhododendron caucasicum) გავრცელებული. სუბალპურ და ალპურ მდელოებზე გვხვდება: მინდვრის ლერწამქუჩი (Festuca varia), ძიგვი (Nardus stricta), სოსნოვსკის დიყი (Heracleum sosnowskyi) და ტილჭირი (Aconitum nasutum). ორნითოფაუნა იხილეთ https://aves.biodiversity-georgia.iliauni.edu.ge / Khevsureti-Tusheti SPA is located in the northern part of Georgia, at an altitude of 1400 – 4000 meters. Caucasian mountain mixed forests cover part of the SPA territory. Pine (Pinus Sosnowskyi), Birches (Betula litwinowii, Betula pendula, Betula radeana), Beech (Fagus orientalis), Hornbeam (Carpinus caucasica), Georgian Oak (Quercus iberica), Lime (Tilia begoniifolia), Aspen (Populus tremula), Sorb (Sorbus caucasigena), Currants (Ribes biebersteinii), Sweetbrier (Rosa canina), and Bilberry (Vaccinium myrtillus) are dominant vegetation in the forest. From 2000 meters above sea level up to 3500 meters above the sea level subalpine scrublands and subalpine/alpine meadows are represented with plant species as: Rhododendron (Rhododendron caucasicum), Meadow Fescue (Festuca varia), Mat-grass (Nardus stricta), Sosnowskyi Hogweed (Heracleum sosnowskyi), and Monkshood (Aconitum nasutum). (Kvachakidze 2010). See https://aves.biodiversity-georgia.iliauni.edu.ge / for Avifauna.
მონიტორინგი / Monitoring
კავკასიური როჭო / Caucasian Black Grouse
მეთოდი / Method: მოტიხტიხე მამლების აღრიცხვა / Lekking male count
პერიოდი / Period: მაისი / May
საჭირო აღჭურვილობა / Needed Equipment: ტელესკოპი 20X60 გადიდებით შტატივთან ერთად; ბინოკლი 8X ან 10X გადიდებით; GPS / 20X60 magnification spotting scope; 8X or 10X magnification binoculars; GPS.
მეთოდის აღწერა / Description: ყოველწლიურად მაისის თვეში აღრიცხავთ მოტიხტიხე მამრებს. სატიხტიხო ადგილს აღმოაჩენთ, ჩაინიშნავთ GPS კოორდინატებს და დათვლით მოტიხტიხე მამლების რაოდენობას. ამ მონაცემებთან ერთად თარიღსა და კლიმატურ პირობებსაც ინიშნავთ. სატიხტიხო ადგილებს მიანიჭებთ უნიკალური სახელწოდებას და დაარუკებთ. ინფორმაციას მონაცემთა ბაზაში შეიტანთ. / Field expedition should take place every May. During the expedition grouse leks should be discovered, GPS location of the leks should be recorded and lekking males should be counted. Counts should be repeated at least once more during the season. Leks should be given unique name, mapped using coordinates collected on the field and number of males attending the lek should be recorded, date and weather conditions should be recorded as well. Count data should be recorded in the database.
ბატკანძერი / Bearded Vulture
მეთოდი / Method: ბუდეების აღრიცხვა და ბუდობის წარმატების შეფასება / Nest count & assessment of breeding success
პერიოდი / Period: აპრილი-ივნისი / April – June
საჭირო აღჭურვილობა / Needed Equipment: ტელესკოპი 20X60 გადიდებით შტატივთან ერთად; ბინოკლი 8X ან 10X გადიდებით; GPS / 20X60 magnification spotting scope; 8X or 10X magnification binoculars; GPS.
მეთოდის აღწერა / Description: პირველ საველე გასვლას ყოველი წლის აპრილში გეგმავთ. ექსპედიციის დროს ბუდეებს აღმოაჩენთ და ბარტყების რაოდენობას დაითვლით. აღრიცხვის თარიღს, ბუდეების GPS კოორდინატებსა და ბარტყების რაოდენობას ჩაინიშნავთ. მეორე ექსპედიციას ივნისში, ბუდობის წარმატების შესაფასებლად განახორციელებთ. ბარტყებს ხელმეორედ დაითვლით და იმავე ბუდეებზე პირველი ექსპედეციის დროს აღრიცხული ბარტყების რაოდენობას შეადარებთ. / First field expedition should take place every April. During the expedition, bearded vulture nests should be discovered and nestlings should be counted. Date, GPS location of the nest and number of nestlings should be recorded. The second expedition should take place every June for assessing the breeding success. The number of chicks should be counted in the same nests discovered during the first expedition.
წითელმუცელა ბოლოცეცხლა და დიდი კოჭობა / Guldenstadt’s Redstart and Great Rosefinch
მეთოდი / Method: ყოფნა-არყოფნის შეფასება / Assessment of presence-absence
პერიოდი / Period: მთელი წელი / Whole year
საჭირო აღჭურვილობა / Needed Equipment: ტელესკოპი 20X60 გადიდებით შტატივთან ერთად; ბინოკლი 8X ან 10X გადიდებით; GPS / 20X60 magnification spotting; 8X or 10X magnification binoculars; GPS.
მეთოდის აღწერა / Description: აღნიშნულ ტერიტორიაზე ორივე სახეობის ფრინველის სიმცირის გამო, მათი ყოფნა-არყოფნას ზამთარში, ქაცვის ბუჩქებში აფასებთ. მათ მოძებნას შესაძლოა გაზაფხულზე, კავკასიური როჭოს აღრიცხვისას შეეცადოთ. ამ სახეობებიდან რომელიმეს დაფიქსირების შემთხვევაში, სახეობას, თარიღს, GPS კოორდინატებსა და ინდივიდების რაოდენობას ინიშნავთ. Due to very low density and difficult access to the habitats of those species, presence absence data should be collected. During the winter sea buckthorn bushes, should be searched and presence of the species and observed numbers should be recorded. Presence of both species should be recorded in spring during the monitoring of Caucasian black grouse. Species, date, GPS coordinates and number of birds should be recorded.
ხევსურეთი (SPA 8)
ფოტო: ზ. ჯავახიშილი
ხევი (SPA 9)
ფოტო: ნ. პაპოშვილი
Species scientific name | Species English name | Species Georgian name | Season | IUCN | RLG |
Milvus migrans | Black Kite | ძერა | M | LC | |
Circaetus gallicus | Short-toed Snake-Eagle | გველიჭამია (ან ძერაბოტი) | M | LC | |
Accipiter brevipes | Levent Sparrowhawk | ქორცქვიტა (ან შავთვალა მიმინო, ლევანმიმინო) | M | LC | VU |
Accipiter nisus | Eurasian Sparrowhawk | მიმინო | YR-R | LC | |
Accipiter gentilis | Northern Goshawk | ქორი | YR-R | LC | |
Buteo buteo | Common Buzzard | ჩვეულებრივი კაკაჩა | YR-R | LC | |
Buteo lagopus | Rough-legged Buzzard | ფეხბანჯგვლიანი კაკაჩა | M | LC | |
Buteo rufinus | Long-legged Buzzard | ველის (ან გრძელფეხა) კაკაჩა | M | LC | VU |
Pernis apivorus | European Honey-Buzzard | კრაზანაჭამია (ან ირაო) | M | LC | |
Hieraaetus pennatus | Booted Eagle | ჩია არწივი | M | LC | |
Aquila heliaca | Imperial Eagle | ბექობის (ან თეთრმხრება) არწივი | M | VU | VU |
Clanga clanga | Greater Spotted Eagle | დიდი მყივანი არწივი | M | VU | VU |
Clanga pomarina | Lesser Spotted Eagle | მცირე მყივანი არწივი | M | LC | |
Aquila nipalensis | Steppe Eagle | ველის არწივი | M | EN | |
Aquila chrysaetos | Golden Eagle | მთის არწივი | YR-R | LC | VU |
Neophron percnopterus | Egyptian Vulture | ფასკუნჯი | YR-V | EN | VU |
Gypaetus barbatus | Bearded Vulture (Lammergeier) | ბატკანძერი (ან წვერიანი სვავი, ყაჯირი, კრავიჭამია) | YR-R | NT | VU |
Aegypius monachus | Cinereous Vulture (Eurasian Black Vulture) | სვავი | YR-V | NT | EN |
Gyps fulvus | Eurasian Griffon Vulture | ორბი | YR-V | LC | VU |
Circus aeroginosus | Western Marsh Harrier | ჭაობის ძელქორი (ან ჭაობის ბოლობეჭედა) | M | LC | |
Circus cyaneus | Hen (or Northern) Harrier | მინდვრის ძელქორი (ან მინდვრის ბოლობეჭედა) | M | LC | |
Circus macrourus | Pallid Harrier | ველის ძელქორი (ან ველის ბოლობეჭედა) | M | NT | |
Circus pygargus | Montagu’s Harrier | მდელოს ძელქორი (ან მდელოს ბოლობეჭედა) | M | LC | |
Falco cherrug | Saker Falcon | ბარი (ან გავაზი) | M | EN | CR |
Falco biarmicus | Lanner Falcon | წითელთავა შავარდენი | M | LC | VU |
Falco peregrinus | Peregrine Falcon | ჩვეულებრივი შავარდენი | YR-R | LC | |
Falco subbuteo | Eurasian Hobby | მარჯანი | BB | LC | |
Falco columbarius | Merlin | ალალი | M | LC | |
Falco vespertinus | Red-footed Falcon | წითელფეხა შავარდენი | M | NT | EN |
Falco naumanni | Lesser Kestrel | მცირე (ან ველის) კირკიტა | M | LC | CR |
Falco tinnunculus | Common Kestrel | ჩვეულებრივი კირკიტა | YR-R | LC | |
Lyrurus mlokosiewiczi | Caucasian Grouse | კავკასიური როჭო | YR-R | NT | VU |
Tetraogallus caucasicus | Caucasian Snowcock | კავკასიური შურთხი | YR-R | LC | |
Alectoris chukar | Chukar | კაკაბი | YR-R | LC | |
Perdix perdix | Grey Partridge | გნოლი | YR-R | LC | |
Coturnix coturnix | Common Quail | მწყერი | BB | LC | |
Grus grus | Common Crane | რუხი წერო | M | LC | EN |
Anthropoides virgo | Demoiselle Crane | წეროტურფა | M | LC | |
Crex crex | Corn crake | ღალღა | BB | LC | |
Actitis hypoleucos | Common Sandpiper | ჩვეულებრივი მექვიშია (მებორნე) | BB | LC | |
Scolopax rusticola | Eurasian Woodcock | ტყის ქათამი (ვალდშნეპი) | M | LC | |
Columba livia | Rock Dove | გარეული მტრედი | YR-R | LC | |
Cuculus canorus | Common Cuckoo | გუგული | BB | LC | |
Bubo bubo | Eurasian Eagle Owl | ზარნაშო | YR-R | LC | |
Asio otus | Northern Long-eared Owl | ყურებიანი ბუ (ან ოლოლი) | M | LC | |
Asio flammeus | Short-eared Owl | ჭაობის ბუ | M | LC | |
Otus scops | Eurasian Scops-Owl | წყრომი | BB | LC | |
Athene noctua | Little Owl | ჭოტი | YR-R | LC | |
Caprimulgus europaeus | European Nightjar | უფეხურა | BB | LC | |
Apus apus | Common Swift | ნამგალა | BB | LC | |
Tachymarptis melba | Alpine Swift | მეკირია (ან თეთრმუცელა ნამგალა) | BB | LC | |
Merops apiaster | European Bee-eater | ოქროსფერი კვირიონი | M | LC | |
Coracias garrulus | European Roller | ყაპყაპი | M | LC | |
Upupa epops | Common Hoopoe | ოფოფი | M | LC | |
Dryocopus martius | Black Woodpecker | შავი კოდალა | YR-R | LC | |
Picus viridis | Eurasian Green Woodpecker | მწვანე კოდალა | YR-R | LC | |
Dendrocopos major | Greater Spotted Woodpecker | დიდი ჭრელი კოდალა | YR-R | LC | |
Jynx torquilla | Eurasian Wryneck | მაქცია | M | LC | |
Eremophila alpestris | Horned (or Shore) Lark | რქოსანი ტოროლა | YR-R | LC | |
Lullula arborea | Wood Lark | ტყის ტოროლა | M | LC | |
Alauda arvensis | Eurasian Skylark | მინდვრის ტოროლა | YR-R | LC | |
Galerida cristata | Crested Lark | ქოჩორა ტოროლა | M | LC | |
Hirundo rustica | Barn Swallow | სოფლის მერცხალი | BB | LC | |
Hirundo rupestris | Eurasian Crag-martin | კლდის მერცხალი | BB | LC | |
Riparia riparia | Sand Martin | მენაპირე მერცხალი | M | LC | |
Delichon urbicum | Northern Hause-Martin | ქალაქის მერცხალი | BB | LC | |
Anthus trivialis | Tree Pipit | ტყის მწყერჩიტა | BB | LC | |
Anthus pratensis | Meadow Pipit | მდელოს მწყერჩიტა | BB | NT | |
Anthus cervinus | Red-Throated Pipit | წითელგულა მწყერჩიტა | M | LC | |
Anthus spinoletta | Water Pipit | მთის მწყერჩიტა | YR-R | LC | |
Motacilla alba | White Wagtail | თეთრი ბოლოქანქარა | YR-R | LC | |
Motacilla cinerea | Grey Wagtail | რუხი ბოლოქანქარა | YR-R | LC | |
Motacilla flava | Yellow Wagtail | ყვითელი ბოლოქანქარა | M | LC | |
Motacilla citreola | Citrine Wagtail | ყვითელთავა ბოლოქანქარა | M | LC | |
Lanius minor | Lesser Grey Shrike | შავშუბლა ღაჟო | M | LC | |
Lanius collurio | Red-backed Shrike | ჩვეულებრივი ღაჟო | BB | LC | |
Prunella modularis | Hedge Accentor (Dunnock) | ტყის ჭვინტაკა | BB | LC | |
Prunella collaris | Alpine Accentor | ალპური ჭვინტაკა | YR-R | LC | |
Sylvia communis | Common Whitethroat | დიდი თეთრყელა ასპუჭაკა | M | LC | |
Sylvia curruca | Lesser Whitethroat | მცირე თეთრყელა ასპუჭაკა | M | LC | |
Sylvia borin | Garden Warbler | ბაღის ასპუჭაკა | M | LC | |
Sylvia nisoria | Barred Warbler | მიმინოსებრი ასპუჭაკა | M | LC | |
Sylvia atricapilla | Blackcap | შავთავა ასპუჭაკა | M | LC | |
Phylloscopus trochilus | Willow Warbler | გაზაფხულა ჭივჭავი (გაზაფხულა ყარანა) | BB | LC | |
Phylloscopus collybita | Common Chiffchaff | ჩვეულებრივი ჭივჭავი (ჩვეულებრივი ყარანა) | M | LC | |
Phylloscopus sindianus | Mountain Chiffchaff | მთის ჭივჭავი (მთის ყარანა) | BB | LC | |
Phylloscopus sibilatrix | Wood Warbler | თეთრმუცელა ჭივჭავი (თეთრმუცელა ყარანა) | M | LC | |
Regulus regulus | Goldcrest | ყვითელთავა ნარჩიტა (ყვითელთავა ღაბუაჩიტი) | YR-R | LC | |
Muscicapa striata | Spotted Flycatcher | რუხი ბუზიჭერია (რუხი მემატლია) | BB | LC | |
Ficedula parva | Red-breasted Flycatcher | წითელყელა (ანუ მცირე) ბუზიჭერია (მცირე მემატლია) | M | LC | |
Ficedula semitorquata | Semi-Collared Flycatcher | ნახევართეთრყელა ბუზიჭერია (ნახევართეთრყელა მემატლია) | M | LC | |
Saxicola torquatus | Common Stonechat | შავთავა ოვსადი | BB | LC | |
Saxicola rubetra | Whinchat | თეთრწარბა (ანუ მდელოს) ოვსადი | BB | LC | |
Monticola saxatilis | Rufous-tailed Rock-Thrush | კლდის ჭრელი შაშვი | BB | LC | |
Oenanthe oenanthe | Northern Wheatear | ჩვეულებრივი მეღორღია | BB | LC | |
Phoenicurus ochruros | Black Redstart | შავი ბოლოცეცხლა | BB | LC | |
Phoenicurus phoenicurus | Common Redstart | ჩვეულებრივი ბოლოცეცხლა | BB | LC | |
Phoenicurus erythrogastrus | Güldenstädt’s (or White-winged) Redstart | წითელმუცელა ბოლოცეცხლა | YR-R | LC | VU |
Erithacus rubecula | European Robin | გულწითელა | M | LC | |
Luscinia svecica | Bluethroad | ცისფერგულა | M | LC | |
Luscinia luscinia | Thrush Nightingale | აღმოსავლური ბულბული | M | LC | |
Luscinia megarhynchos | Common Nightingale | ჩვეულებრივი ბულბული | M | LC | |
Turdus merula | Eurasian Blackbird | შაშვი | YR-R | LC | |
Turdus torquatus | Ring Ouzel | თეთრგულა შაშვი | YR-R | LC | |
Turdus pilaris | Fieldfare | რუხთავა შაშვი | M | LC | |
Turdus iliacus | Redwing | თეთრწარბა (ანუ ფრთაჟღალი) შაშვი | M | NT | |
Turdus philomelos | Song Thrush | წრიპა შაშვი (მგალობელი შაშვი) | M | LC | |
Turdus viscivorus | Mistle Thrush | ჩხართვი | YR-R | LC | |
Aegithalos caudatus | Long-tailed Tit | თოხიტარა | YR-R | LC | |
Parus ater | Coal Tit | მცირე წივწივა (მცირე წიწკანა) | YR-R | LC | |
Parus major | Great Tit | დიდი წივწივა (დიდი წიწკანა) | YR-R | LC | |
Parus caeruleus | Blue Tit | მოლურჯო წივწივა (მოლურჯო წიწკანა) | YR-R | LC | |
Tichodroma muraria | Wall-creeper | ფრთაწითელი კლდეცოცია | BB | LC | |
Certhia familiaris | Eurasian Tree-creeper | ჩვეულებრივი მგლინავა | BB | LC | |
Troglodytes troglodytes | Winter Wren | ჭინჭრაქა (ღობემძვრალა) | YR-R | LC | |
Cinclus cinclus | White-throated Dipper | წყლის შაშვი | YR-R | LC | |
Miliaria calandra | Corn Bunting | მეფეტვია (ანუ მინდვრის გრატა) | BB | LC | |
Emberiza cia | Rock Bunting | კლდის გრატა | YR-R | LC | |
Emberiza citrinella | Yellowhammer | მოყვითალო გრატა | M | LC | |
Fringilla montifringilla | Brambling | ჩრდილოეთის სკვინჩა | WV | LC | |
Fringilla coelebs | Eurasian Chaffinch | სკვინჩა (ნიბლია) | YR-R | LC | |
Carduelis carduelis | European Goldfinch | ჩიტბატონა | YR-R | LC | |
Carduelis spinus | Eurasian Siskin | შავთავა მწვანულა | BB | LC | |
Carduelis chloris | European Greenfinch | მწვანულა | YR-R | LC | |
Carduelis flavirostris | Twite | მთის ჭვინტა | YR-R | LC | |
Carduelis cannabina | Eurasian Linnet | ჭვინტა (მეკანაფია) | BB | LC | |
Pyrrhula pyrrhula | Eurasian Bullfinch | სტვენია | YR-R | LC | |
Coccothraustes Coccothraustes | Hawfinch | კულუმბური | YR-R | LC | |
Serinus pusillus | Fire-fronted Serin (Red-fronted Serin) | წითელშუბლა მთიულა | YR-R | LC | |
Carpodacus erythrinus | Common Rosefinch | ჩვეულებრივი კოჭობა | BB | LC | |
Carpodacus rubicilla | Great Rosefinch | დიდი კოჭობა | YR-R | LC | VU |
Loxia curvirostra | Red Crossbill (Common Crossbill) | ნისკარტმარწუხა | YR-R | LC | |
Passer domesticus | Hause Sparrow | სახლის ბეღურა | YR-R | LC | |
Montifringilla nivalis | White-winged Snowfinch | მეთოვლია | YR-R | LC | |
Sturnus vulgaris | Common Starling | შოშია (შროშანი) | M | LC | |
Sturnus roseus | Rose-coloured Starling | ვარდისფერი შოშია (ტარბი) | M | LC | |
Oriolus oriolus | Eurasian Golden Oriole | მოლაღური | M | LC | |
Garrulus glandarius | Eurasian Jay | ჩხიკვი | YR-R | LC | |
Pica pica | Black-billed Magpie | კაჭკაჭი | YR-R | LC | |
Pyrrhocorax pyrrhocorax | Red-billed Chough | წითელნისკარტა მაღრანი | YR-R | LC | |
Pyrrhocorax graculus | Yellow-billed Chough | ყვითელნისკარტა მაღრანი | YR-R | LC | |
Corvus corax | Common Raven | ყორანი | YR-R | LC | |
Corvus corone | Hooded Crow | რუხი ყვავი | YR-R | LC |